БАНДА

БАНДА

Диригент:
Диригент:

Диригент: Емил Табаков (Бугарија)

Програма:
А. Гинастера: Суита oд балетот „Естансија“
А. Пјацола: „Tres Movimientos Tanguisticos Porteños”

Пауза

Џ. Гершвин: Симфониска слика од операта „Порги и Бес“ (арр. Р.Р. Бенет)

*Концертот е поддржан од Културно-информативен центар на Република Бугарија во Скопје, РСМ*

Алберто Гинастера (1916-1983) е еден од најзначајните аргентински композитори и латиноамерикански музичари на 20 век. Неговиот балет „Естанција“ е едно од делата кои се наоѓаат на самиот врв од неговото творештво и многу често е составен дел од репертоарот на светските симфониски оркестри. На почетокот од својот творечки опус, Гинастера пишувал музика во која ги спојувал елементите на аргентинскиот фолклор со тековите на современата музичка техника, но подоцна се свртел кон додекафонската музика. „Да се компонира, значи да се создаде архитектура. Во музиката, оваа архитектура се одвива во времето“, изјавил Гинастера.
Неговата музика е поделена на три периоди: објективен национализам, субјективен национализам и неоекспресионизам. Балетот „Естанција“ му припаѓа на објективниот национализам, кој се одликува со непосредно присуство на фолклорните елементи и задржување на тоналитетот, со влијанија од Стравински, Барток и од Фаља. Составен е од четири танци – „Работници во поле“, „Танцот на пченицата“, „Работници на фарма“ и „Завршен танц (Маламбо)“. Инаку, Гинастера овој балет го пишувал како нарачка за сценско дело од Линколн Кирстајн од американската балетска трупа „Карван“. Приказната зборува за аргентинскиот живот на „естанција“ (ранч), за љубовта, но и за угнетените, за фармите, каубоите, но и за градските луѓе што се враќаат на ранчот… Со оглед на тоа дека трупата на Кирстајн се распаднала следната година, Гинастера го преработил балетот во истоимена оркестарска свита, која доживеала огромен успех по премиерата во театарот „Колон“ во 1943 година. Ја красат впечатливи теми и игриви, заразни ритми кои претставуваат огледало на аргентинската музика.

„Мојата музика го поседува примитивното, автентично танго. Тоа може да се слушне во мојата музика. Тоа е всушност подлога. Над него е музиката која јас ја создавам, онаа која тече во моите вени. Јас сум човек на тангото“, изјави Астор Пјацола во едно интервју непосредно пред неговата смрт во 1985 година.

Точно тоа е вистинското вербално обликување на музиката која ја создава овој аргентиски композитор – тангото е база на која Пјацола ја гради новата звучност, инспирирана од класичната музика и џезот. Тоа е начинот на кој го создава „танго нуево“ или „ново танго“ по кое ќе остане запаментен во светската историја на музиката.
„Ако сакате да го смените тангото, требаше да научите да боксувате“, одговараше Пјацола кога го прашуваа како се справува со пуританците во Аргентина кои го обвинуваа дека го сквернави тангото.
Астро Пјацола го создава квинтетот „Танго нуево“ кој претставува совршено балансиран музички механизам. Дел од албумите кои ги снимa со овој состав имаат безвременски карактер – како „Live in Wien (1985) и „La Camorra“. Секој од музичарите кои свиреа во овој квинтет беа пасионирани изведувачи – пијанистот Пабло Зиглер, гитаристот Хорацио Малвикино, басистот Хектор Консоле и виолинистот Фернандо Суарез Паз.
Иако најголем дел од неговите композиции (околу 750) се напишани за овој квинтет, Пјацола создаде и дела за оркестар, биг бенд, за бандонеон, за виолончело. Неговиот иновативен пристап и третман на тангото, специфичниот контрапункт, ритам и хармонски структури на музиката ѝ дадоа препознатлив печат на музиката. Таа е единствена според емоцијата која ја носи со себе. Највпечатливи се токму тие делата кои емотивно се врзани со моменти од неговиот живот, како „Adiós Nonino“ која ја напиша по смртта на неговиот татко или „Обливион“ која ја создаде во периодот кога се бореше со депресијата.
Во сетот од три танга насловени „Tres Movimientos Tanguisticos Portenos“ (1961) Пјацола го претставува својот типичен „танго нуево“ стил, иако во нив може да се препознаат и далечни влијанија од творештвото на Стравински, но и од неговиот учител Алберто Гинастера.

Адаптирано врз веќе десетина години стариот роман „Порги“ од Хејвард, многумина се во недоумица дали „Порги и Бес“ на Џорџ Гершвин е опера или мјузикл, бидејќи се состои од повеќе песни, кои подоцна стануваат најголеми американски хитови: „Summertime“, „It Ain’t Necessarily So“, „I Love You, Porgy“… Кон оваа дилема придонесува и фактот што официјалната премиера „Порги и Бес“ ја доживува токму на Бродвеј на 10 октомври 1935 година, место во Њујорк добро познато по своите театарски перформанси или претстави, од кои најголем дел се мјузикли. Овие неколку факти, можеби ќе беа сосема доволни, еднаш засекогаш да се разреши оваа дилема и „Порги и Бес“ да се смести меѓу најпознатите американски мјузикли, да не постоеше едно интервју со композиторот на ова дело, во кое тој ја нарекува „фолк-опера“, објаснувајќи ги темите кои се земени или инспирирани од локалниот фолклор.
Европската премиера на „Порги и Бес“ се случила во Копенхаген, за време на Втората светска војна, насреде Европа. Се извело дело од еврејски композитор, кое зборува за луѓето од афроамериканската заедница. И покрај тоа што нацистите, изведбата ја сметале како страшен акт на провокација, делото доживува огромна популарност.
Во 1942 година, еден од добрите пријатели на Гершвин, Роберт Русел Бенет направил транскрипција на операта под наслов „Порги и Бес: Симфониска слика“, која содржи најголем дел од најпопуларните песни од операта. Транскрипцијата е создадена по барање на Фриц Рајнер, тогашен диригент на Симфонискиот оркестар на Питсбург, инаку еден од омилените диригенти на Гершвин. И самиот Рајнер имал удел во оваа транскрипција – го дефинирал редоследот на деловите, па дури и транспонирал некои од нив во тоналитети во кои сметал дека звучат подобро. Должината на делото ја довел до 24 минути. Една од главните промени што ги направил е исклучувањето на пијаното од оркестрацијата, инструмент кој Гершвин го користел во операта за зголемување на интензитетот на звукот на оркестарот. Симфониската слика содржи 11 делови/песни, а инструментариумот е голем, со речиси сите дрвени дувачки инструменти, вклучувајќи ги и саксофоните, стандардните метални дувачки инструменти, голем број разновидни удирачки инструменти, две харфи и гудачи.

Текстови:
Ангелина Димоска, музиколог

Следни настани